تداخل با سخت‌افزار
 همه‌ي مشكلات يك كاربر كامپيوتر فقط در نرم‌افزار خلاصه نمي‌شود. كاربران كامپيوتر ‌گاهي با مشكلات سخت‌افزاري دست و پنجه‌ نرم مي‌كنند. هرچه تعداد وسايلي كه به كامپيوتر وصل هستند افزايش ‌يابد امكان بروز مشكلات سخت‌افزاري نيز به همان ميزان بالا مي‌رود. در اينجا به طور خلاصه بعضي از مشكلات سخت‌افزاري را كه ممكن است يك كاربر با آنها برخورد كند بررسي مي‌كنيم:
يكي از معمول‌ترين مشكلات سخت‌افزاري كه مي‌توان به آن اشاره كرد تداخل IRQ است. اين مشكل  وقتي روي مي‌دهد كه دو وسيله‌؛ IRQي يكساني را تقاضا مي‌كنند. منظور از IRQ؛ خط درخواست وقفه است. از طريق اين خط يك وسيله‌ي سخت‌افزاري مانند مدخل ورودي/ خروجي، صفحه‌كليد يا درايو مي‌تواند سرويسي را از CPU تقاضا كند. اين سرويس را وقفه مي‌گويند. خطوط درخواست وقفه در سخت‌افزار داخلي كامپيوتر تعبيه شده‌اند و داراي سطوح گوناگوني از اولويت هستند و اين CPU است كه منابع و اهميت نسبي وقفه‌ي رسيده را تعيين مي‌كند.
وقتي تداخل IRQ به وجود مي‌آيد عملكرد يكي از دو وسيله‌اي كه IRQ را تقاضا كرده است دچار اختلال مي‌شود. اگر چه تداخل  IRQ اساساً يك مشكل سخت‌افزاري است اما ممكن است علت نرم‌افزاري داشته باشد. براي آن كه مطمئن شويد تداخل IRQ علت نرم‌افزاري دارد به ترتيب زير عمل كنيد: 
ابتدا روي My Computer راست كليك كرده و گزينه‌ي Properties را انتخاب نماييد.      در كادر تبادلي ظاهر شده گزينه‌ي          Device Manager را كليك كنيد. در قسمت Device Manager مي‌توانيد نمايش سلسله مراتبِ وسايلي كه به سيستم‌تان وصل هستند را ببينيد. در اين فهرست حركت كرده و به دنبال وسيله‌اي كه دچار تداخل شده است بگرديد. ويندوز اين وسيله را با دايره‌ي زردي كه يك علامت تعجب در درون آن قرار دارد مشخص مي‌كند. با استفاده از اين روش ويندوز به كاربر مي‌گويد كه آن وسيله مشكل تداخل دارد. مشكل مذكور مي‌تواند به اين علت باشد كه وسيله‌ي مورد نظر سعي كرده از درگاه وسيله‌ي ديگري استفاده كند؛ يا اين كه يك وسيله‌ي ديگر و يا حتي سيستم‌عامل با راه‌انداز وسيله‌ي مورد نظر مشكل دارد. در هر صورت پس از آن كه  وسيله‌ي مشكل‌دار را پيدا كرديد آن را دوبار كليك كنيد. در پنجره‌اي كه ظاهر مي‌شود به كادر متني       Device Status برويد. در اين كادر  درباره‌ي مشكل موجود اطلاعات بيشتري را خواهيد يافت. علاوه بر اين، نحوه‌ي از بين بردن آن مشكل نيز در اين قسمت آورده شده است.
معمولاً مشكلاتي كه هنگام راه‌اندازي سيستم بروز مي‌كنند مي‌توانند منبع سخت‌افزاري داشته باشند. براي مثال اگر يك كارت و يا يك تراشه به درستي بر روي مادربرد قرار نگرفته باشد كامپيوتر در همان مراحل اوليه‌ي راه‌اندازي اين مشكل را خاطر نشان كرده و عمل راه‌اندازي را متوقف مي‌كند. براي تشخيص مشكلات سخت‌افزاريِ جدي‌تر؛ به پيغام‌هاي صوتي كه از طرف BIOS ارسال مي‌شوند گوش دهيد. اين پيغام‌ها هشدارهايي براي آگاه ساختن كاربر هستند و به او مي‌گويند كه در يكي از اجزاي سخت‌افزاري مشكل جدي وجود دارد. به چنين پيغام‌هايي Beep Codes گفته مي‌شود.  براي دريافت مفهوم پيغام‌هاي Beep Codes به دفترچه‌ي BIOS مراجعه كنيد.
ممكن است در حين راه‌اندازي سيستم با پيغام‌ خطاي Cannot Find System Disk مواجه شويد. اين پيغام خطا دو مفهوم دارد: 
 شما يك فلاپي غيرقابل اجرا را در درايو فلاپي قرار داده‌ايد.
 در سيستم شما يك مشكل سخت‌افزاري جديد  وجود دارد.
راه‌حل مشكل اول بسيار آسان است. در اين مورد كافي است فلاپي را از درايوش خارج كرده و سيستم را مجدداً راه‌اندازي كنيد. مشكل دوم مي‌تواند از جانب MBR (ركورد راه‌اندازي اصلي) و يا به علت وجود يك اشكال فيزيكي در درايوهارد باشد. هنگامي مشكل از جانب MBR است كه يك ويروس مخرب به آن حمله كرده باشد. اگر فكر مي‌كنيد ويروسي وارد سيستم‌تان شده و اين مشكل را به وجود آورده با استفاده از ديسك‌نجات برنامه‌ي ضدويروس، سيستم را راه‌اندازي كرده و مشكل مربوط به آن را حل كنيد. اگر قبلاً از يك برنامه‌ي ضدويروس استفاده كرده باشيد حتماً ديسك‌نجات داريد چون برنامه‌هاي ضدويروس هنگام اجرا شدن از كاربر مي‌خواهند كه اين ديسكت را به وجود بياورند. اما اگر مشكل از جانب درايو ديسك‌سخت باشد در آن صورت بايد به يك متخصص مراجعه كنيد.

نصب مجدد برنامه
 هر كاربري قادر به تشخيص اين موضوع است كه چه هنگام سيستم او وظايف خود را خوب انجام مي‌دهد. براي مثال وقتي كاربري برنامه‌هاي مختلف را باز مي‌كند و برنامه‌ها با سرعت به دستورات او پاسخ مي‌دهند او به خوبي مي‌داند كه سيستمش مشكلي ندارد. اما وقتي سيستم بد كار كردن را شروع مي‌كند، تصميم‌گيري درباره‌ي نصب مجدد سيستم‌عامل و يا يك برنامه‌ي به خصوص مشكل مي‌شود.
مواقعي وجود دارد كه يك برنامه‌ي كاربرديِ به خصوص فعال نمي‌شود. يكي از اين مواقع زماني است كه شما سيستم‌عامل خود را ارتقا داده‌ايد. براي مثال اگر سيستم‌عامل خود را از ويندوز 98 به ويندوز 2000 ارتقا داده باشيد در آن صورت بعضي از برنامه‌هاي كاربردي‌تان تحت اين سيستم‌عامل جديد به خوبي عمل نمي‌كنند. دراين مورد بايد نسخه‌ي آن برنامه را تهيه كرده و يا Patch‌ي را كه شركت توليدكننده عرضه مي‌كند بارگذاري نماييد تا آن برنامه تحت سيستم‌عامل جديد به خوبي اجرا شود. معمولاً كاربران هنگام ارتقاء سيستم به ويندوز XP با اين مشكل برخورد مي‌كنند. در هر صورت وقتي ارتقايي را در سيستم انجام مي‌دهيد بايد منتظر ناسازگاري‌هاي احتمالي نيز باشيد. اگر پس از ارتقاي سيستم؛ با مشكل ناسازگاري برخورد كرديد مطمئناً بايد زماني را هم صرف ارتقاء برنامه‌ها و يا بارگذاري Patchها كنيد.
اگر سرعت و عملكرد سيستم به طور قابل توجهي كاهش يافت از چنين افتي بايد نتيجه گرفت كه يكي از اجزاي سيستم كارش را درست انجام نمي‌دهد. البته گاهي به علت باز بودن پنجره‌هاي متعدد ممكن است سرعت سيستم كم شود، اما مواقعي نيز وجود دارد كه سرعت سيستم كاهش مي‌يابد در حالي كه تعداد برنامه‌هاي در حال اجرا زياد نيست. اين مساله وقتي روي مي‌دهد كه عملكرد نادرست يك برنامه موجب به‌كارگيري تعداد بسياري از منابع سيستم مي‌شود. در چنين موردي ابتدا بايد برنامه‌ي مشكل‌دار را شناسايي كرده و سپس آن را حذف كنيد. اگر به برنامه‌ي حذف شده نياز داريد بايد نسخه‌ي جديدي از آن را مجدداً نصب نماييد. شناسايي برنامه‌ي مشكل‌دار كار سختي نيست. معمولاً وقتي پس از فعال شدن يك برنامه؛ سرعت سيستم به طور چشمگيري كاهش مي‌يابد بايد مشكل را از جانب آن برنامه بدانيد. اما اگر پس از خارج شدن از برنامه هنوز هم سرعت سيستم پايين است بنابراين مشكل تنها به آن برنامه محدود نيست و منابع بيشتري از سيستم را در بر مي‌گيرد. در هر صورت وقتي با فعال شدن يك برنامه سرعت سيستم كاهش يافته و پس از بسته شدن آن برنامه؛ مجدداً سرعت سيستم افزايش پيدا مي‌كند لازم است برنامه‌ي مشكل‌دار را از سيستم خود حذف كنيد. نصب مجدد برنامه‌ي حذف شده در صورتي توصيه مي‌شود كه نياز مبرم به آن برنامه وجود داشته باشد. قبل از نصب مجدد يك برنامه بهتر است سري به وب‌سايت شركت توليدكننده‌ي آن برنامه زده و درباره‌ي آخرين Patchها و يا نسخه‌ي ارتقا يافته‌ي برنامه اطلاعات كافي را به دست آوريد. شايد يكي از همان Patchها بتواند مشكل شما را حل كند و ديگر نيازي به نصب مجدد برنامه نداشته باشيد.
به خاطر داشته باشيد كه بعضي از برنامه‌ها مانند برنامه‌هاي گرافيكي و يا نرم‌افزارهاي CAD سرعت سيستم را كاهش مي‌دهند. چون طبيعت اين برنامه‌ها به گونه‌اي است كه براي انجام وظايف خود منابع بسياري از سيستم را به خدمت مي‌گيرند. به همين دليل هنگام تهيه‌ي برنامه‌هاي گرافيكي حتماً به نيازمندي‌هاي سيستم براي اجراي آن برنامه توجه كنيد. تنها به اين دليل كه سيستم حداقل امكانات مورد نياز براي اجراي برنامه را دارد نمي‌توان انتظار داشت كه آن برنامه به خوبي اجرا شود. اگر برنامه‌اي از منابع سخت‌افزاري بسياري استفاده مي‌كند لازم است هنگام نصب برنامه‌ي مورد نظر، آن منابع سخت‌افزاري نيز ارتقا يابند. حداقل امكانات سخت‌افزاري لازم نمي‌تواند سرعت مطلوب را براي چنين برنامه‌اي فراهم كند. 
از جمله مشكلات ديگري كه ممكن است هنگام اجراي يك برنامه با آن روبرو شويد دريافت پيغام خطا پس از انجام يك عمل بخصوص در آن برنامه مي‌باشد. براي مثال ممكن است با كليك كردن يك دكمه يا با باز كردن يك منو برنامه خراب شود. در چنين مواردي ابتدا پيغام خطا را با دقت بخوانيد. محتواي پيغام مي‌تواند اطلاعات بيشتري درباره‌ي مشكل به وجود آمده در اختيار شما بگذارد. معمولاً در اين موارد دو نوع پيغام خطا وجود دارد:
پيغام‌هاي خطايي كه به صورت يك كادر تبادلي ظاهر مي‌شوند و به شما اجازه مي‌دهند كه از برنامه خارج شويد. پيغام‌هاي خطايي كه از نوع صفحه‌ي آبي مرگ (Blue Screen Of Death) هستند. چنين پيغام‌هايي موجب مي‌شوند كه ويندوز؛ شما را از رابط گرافيكي(GUI) خارج ساخته و به داخل يك صفحه‌ي آبي كه منبع خطا را جستجو مي‌كند ببرد. در اكثر موارد تنها راه نجات از اين پيغام خطا راه‌اندازي مجدد سيستم است.
 بعضي از پيغام‌هاي خطا به شما مي‌گويند كه فايل‌هايي از برنامه در حافظه وجود ندارند يا در مكاني كه برنامه براي آن فايل‌ها آدرس‌دهي كرده است موجود نيستند. اگرچه دانستن آدرس حافظه به درد كاربر نمي‌خورد اما به او مي‌گويد كه كدام فايل مشكل را به وجود آورده است. برنامه را ببنديد و به دنبال فايل مشكل‌دار بگرديد. اگر اين فايل در پوشه‌ي برنامه قرار دارد در آن صورت مشكل از جانب خود برنامه است. برنامه‌هاي كاربردي ويندوز اغلب فايل‌هاي فرعي را در پوشه‌ي C:\WINDOWS\SYSTEM نصب مي‌نمايند. اگر شما فايل مشكل‌دار را در پوشه‌ي مذكور يافتيد در آن صورت فايل را راست‌كليك كرده و گزينه‌ي Properties را انتخاب كنيد. در داخل كادر تبادلي Properties مي‌توانيد با كليك كردن گزينه‌ي General اطلاعاتي را درباره‌ي آن فايل به دست آوريد. اين اطلاعات به نوع، خصوصيات و مكان فايل مربوط مي‌شوند. با كليك كردن گزينه‌ي Version اطلاعات بيشتري را درباره‌ي فايل خواهيد ديد. اين اطلاعات شامل نسخه و توصيف فايل؛ نام شركت توليدكننده         وغيره است. در كادر متني كه Product Name نام دارد گزينه‌ي Item را انتخاب كنيد. اين انتخاب به شما مي‌گويد كه فايل مذكور به چه محصول نرم‌افزاري تعلق دارد. به اين ترتيب مي‌توانيد با نصب مجدد آن برنامه نسخه‌ي كارآمدي از فايل مشكل‌دار را نصب كنيد. گاهي در اين قسمت انتخابي وجود دارد كه مي‌‌توان از آن براي بازگرداندن فايل به يك حالت مطمئن و كارآمد استفاده كرد. اگر چنين انتخابي وجود داشت ديگر نيازي به نصب مجدد برنامه نيست.
گاهي خرابي‌ها بدون هيچ پيغام يا هشداري به وجود مي‌آيند. به اين ترتيب كه شما در حال كار كردن با كامپيوتر هستيد و ناگاه سيستم قفل مي‌كند و چاره‌اي نداريد جز فشار دادن سه كليد Ctrl، Alt، Delete تا سيستم مجدداً راه‌اندازي گردد. در مواقعي كه خرابي سيستم بدون هيچ پيغام خطايي روي مي‌دهد رفع مشكل به وجود آمده دشوارتر مي‌گردد. به همين دليل با برگشتن به برنامه‌اي كه در آن قرار داشتيد و يا انجام عملي كه منجر به قفل شدن سيستم شد سعي كنيد يك پيغام‌ خطا به وجود آوريد. اگر بلافاصله بعد از اجراي يك برنامه‌ يا انجام اعمالي چون كليك نمودن يك دكمه و يا بازكردن يك منو؛ سيستم قفل كرد و پس از راه‌اندازي سيستم وقتي مجدداً آن برنامه را اجرا كرديد پيغام خطايي ظاهر شد بايد مطمئن شويد كه مشكل از جانب خود برنامه است و بايد آن را مجدداً نصب كنيد.
بعضي اوقات خرابي به وجود آمده ممكن است از جانب يك فايل يا يك برنامه‌ي بخصوص نباشد. اين موضوع در مورد برنامه‌هاي كاربردي 32 بيتي كه از رجيستري ويندوز براي ذخيره كردن اطلاعات حياتي استفاده مي‌كنند صادق است. وقتي شما بسته‌هاي نرم‌افزاري را بر روي سيستم خود نصب مي‌كنيد حجم رجيستري افزايش مي‌يابد. وقتي حجم رجيستري زياد شد عملكردش كم مي‌شود و همين امر مي‌تواند در اجراي برنامه‌هايي كه اطلاعات حياتي‌اشان در رجيستري قرار دارد اختلال ايجاد كند. در يك چنين مواقعي از برنامه‌هاي كاربردي مستقلي مانند Clean Sweep محصول Norton استفاده كنيد. اين برنامه‌ها كليدهاي رجيستري به دردنخور را شناسايي و حذف مي‌كنند. به اين ترتيب حجم رجيستري كاهش مي‌يابد.
از جمله موارد ديگري كه موجب وقفه‌ در عملكرد سيستم مي‌شود خرابي در رجيستري است. اين مشكل وقتي به وجود مي‌آيد كه شما سيستم را ناگهان و بدون استفاده از روتين       Shut Down خاموش مي‌كنيد. خراب شدن كليدهاي رجيستري باعث اختلال در عملكرد برنامه‌هايي مي‌شود كه از آن كليدها استفاده مي‌كنند. در اين مواقع بعضي از برنامه‌ها پيغام‌هاي‌ خطايي را توليد مي‌كنند كه در آنها نام كليدهاي معيوب رجيستري آورده شده است. اگر چنين مشكلي براي يك برنامه به وجود آمد ناچاريد آن را دوباره نصب كنيد تا مشكل كليدهاي رجيستري‏‎‏ِ معيوب حل شود

اختلال در ويندوز
گاهي مشكل از جانب برنامه‌هاي كاربردي نيست و اين سيستم عامل است كه باعث اختلال در كارها مي‌شود اگر حس مي‌كنيد سيستم‌عامل‌تان از عملكرد خوبي برخوردار نيست توصيه مي‌كنيم سيستم‌عامل را با استفاده از روش نصب تميز؛ مجدداً نصب كنيد. به مرور پس از اين كه برنامه‌هاي متعددي را نصب يا حذف كرديد متوجه مي‌شويد كه سرعت سيستم كاهش مي‌يابد. برنامه‌ها ديگر با سرعت به دستورات شما پاسخ نمي‌دهند و هنگامي كه ويندوز درصدد دسترسي به حافظه‌ي مجازي بر مي‌آيد صداي درايو ديسك‌سخت را به خوبي مي‌توان شنيد. عدم رعايت روش‌هاي نگهداري‌كننده‌اي چون يكپارچه‌سازي درايو ديسك‌سخت مي‌تواند به اين مشكلات دامن بزند. به اين ترتيب محتواي  هارد‌ ديسك پراكنده‌تر، عملكرد سيستم پايين‌تر و اختلال در كار برنامه‌ها بيشتر مي‌شود.
 اگرچه اكثر برنامه‌هاي كاربردي ويندوز داراي روتين حذف هستند؛ اما با اين وجود پس از حذف بعضي از برنامه‌هاي كاربردي اقلامي از آنها باقي مي‌ماند كه به مرور زمان از عملكرد سيستم مي‌كاهد. استفاده از ابزار حذف‌كننده‌اي مانند Add/Remove Programs نيز ممكن است نتواند يك برنامه را به طور كامل حذف كند.
وقتي سرعت سيستم كم مي‌شود؛ درايو هارد مدام صدا مي‌كند؛ و برنامه‌هاي كاربردي مكرراً خراب مي‌شوند، زمان نصب مجدد سيستم‌عامل فرارسيده است. اگر شما به طور مرتب برنامه‌هاي نگهداري‌كننده را اجرا مي‌كنيد، برنامه‌هاي كاربردي به دردنخور را حذف مي‌نماييد و به پاك‌سازي رجيستري مي‌پردازيد اما با اين وجود هنوز كامپيوترتان از عملكرد ضعيفي برخوردار است در آن صورت توصيه مي‌شود درايو هارد را فرمت كرده و ويندوز را مجدداً نصب كنيد.
وقتي يك سيستم‌عامل جديد را نصب مي‌كنيد به جاي آن كه سيستم‌عامل قبلي را به اين سيستم‌عامل جديد ارتقا دهيد بهتر است سيستم‌عامل‌تان را بر روي يك درايو هارد تميز نصب كنيد. البته مي‌توانيد نسخه‌ي ارتقا يافته را نيز بر روي يك درايوهارد تميز نصب نماييد. در هر صورت وقتي روتين نصب را شروع مي‌كنيد از شما خواسته مي‌شود كه CD يا رسانه‌اي كه نسخه‌ي قبلي ويندوزتان بر روي آن قرار دارد را در سيستم قرار دهيد و هنگامي كه سيستم مي‌فهمد شما قصد ارتقاء سيستم‌عامل را داريد عمل نصب را ادامه مي‌دهد.

علايم نشان‌دهنده‌ي مشكل
 سرعت سيستم هنگام اجراي برنامه به طور چشمگيري كاهش مي‌يابد. در بعضي موارد كاهش سرعت پس از بسته‌شدن برنامه نيز ادامه دارد.
 ويژگي‌هاي برنامه بدون هيچ دليلي غيرفعال مي‌شود، در نتيجه كه نمي‌توان به انتخاب‌هاي موجود در منوها  دسترسي پيدا كرد.
 سرعت برنامه وقتي كه همزمان با برنامه‌هاي ديگر فعال مي‌شود كاهش مي‌يابد.
 برنامه قفل كرده و شما را وادار مي‌كند كه سيستم‌ را خاموش كرده و مجدداً راه‌اندازي كنيد..  اجراي اعمال خاصي در برنامه منجر به توليد خطاي «صفحه‌ي آبي مرگ» مي‌شود.
. برنامه اصلاً اجرا نمي‌شود. غالباً زماني كه سيستم‌عامل را ارتقا مي‌دهيد و سيستم‌عامل جديد از برنامه‌ي كاربردي شما پشتيباني نمي‌كند با اين مشكل روبر مي‌شويد.

سخن‌آخر
نرم‌افزار، كامپيوتر را مفيد و قابل استفاده مي‌سازد. كامپيوترهايي كه نمي‌توانند نرم‌افزارهايي چون ويرايشگرهاي عكس، برنامه‌هاي حسابداري و يا بازي را اجرا كنند عملاً چندان قابل استفاده نيستند. برنامه‌ها و نرم‌افزارهاي بسياري براي كاربران ويندوز وجود دارد. تقريباً در هر زمينه‌ي كاري و تفريحي مي‌توان نرم‌افزار مفيدي را يافت.
از طرفي توليد نرم‌افزارها بالاست و همواره كاربران؛ خود را در معرض نصب و حذف برنامه‌هاي مختلف مي‌بينند. افزودن نرم‌افزارهاي جديد و حذف برنامه‌هاي قديمي از جمله فعاليت‌هايي هستند كه هر كاربر با آنها برخورد دارد. تمام اين فعاليت‌ها موجب مي‌شوند كه پس از مدتي سيستم با مشكلاتي روبرو شود. از اين رو شناخت مشكلات نرم‌افزاري و سخت‌افزاري براي كاربران امري ضروري به نظر مي‌رسد. اين شناخت به آنها كمك مي‌كند كه زمان حذف يا نصب مجدد يك برنامه يا سيستم‌عامل را به خوبي تشخيص داده

بازگشت به فهرست مقالات | بازگشت به صفحه اصلی